Op het plafond van de Eerste Kamer kijkt een groep kinderen ons al eeuwenlang aan. “De Kinderen van Staat“, heet de barokke muurschildering die daar de debatten overschouwt. Het lijkt alsof een van de kinderen naar beneden komt om het belang van de kinderen te vertegenwoordigen. Volgens senatoren Noortje Thijssen (GL-PvdA), Eric Holterhues (CU) en Willemijn Aerdts (D66) verdient die symboliek een praktische uitwerking: een generatietoets voor de Eerste Kamer. In hun recente opiniestuk in de Trouw pleiten ze ervoor om bij elke nieuwe wet te toetsen of die ook over dertig, veertig of vijftig jaar nog houdbaar is.
Building Change sluit zich graag aan bij dit voorstel. Wetgeving wordt nu getoetst op rechtmatigheid, uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid, maar of een wet ook toekomstbestendig is, blijft nu nog vaak onderbelicht. Zeker in een tijd waarin klimaatverandering, mondiale ziektes en sociale ongelijkheid zich razendsnel ontwikkelen, kunnen wetten met vandaag ogenschijnlijk kleine effecten, grote gevolgen hebben in de toekomst. Volt benadrukte dit al in 2023 toen zij een motie hadden ingediend in Amsterdam voor een generatietoets. Dit hebben ze verder ook benadrukt in hun verkiezingsprogramma. Volt gebruikt hierin de klimaatcrisis als voorbeeld. Al in 1938 maakte onderzoeker Callendar de link tussen klimaatverandering en CO2-uitstoot. Toch kwamen grootschalige protesten van milieuorganisaties pas op gang in de jaren ’80 en duurde het nog langer voordat er politieke actie volgde. Het doel van een generatietoets is dit soort vertragingen voorkomen. Er moet dan vanaf het begin nagedacht worden over de langetermijneffecten van beleid. Zo zorgen we ervoor dat de kosten van ons handelen niet worden doorgeschoven naar toekomstige generaties.
Building Change wilt echter één vraag toevoegen: is de wet ook wereldwijd houdbaar? Want wetten stoppen niet bij de landsgrenzen. De beslissingen die hier in Den Haag worden genomen, hebben gevolgen tot ver buiten Nederland. Mensen elders hebben geen inspraak op Nederlandse keuzes en beleid, maar voelen wel de gevolgen. Denk aan klimaatbeleid, handelsverdragen, belastingwetgeving of voedselzekerheid. Onze keuzes binnen dit soort beleid veroorzaken effecten zoals CO₂-uitstoot en belastingontwijking die elders disproportioneel hard gevoeld worden. Op de Spillover Index scoort Nederland zeer slecht. Op dit moment staat Nederland op plek 162 van de 167. Dit laat zien dat Nederland voornamelijk negatieve effecten heeft op de mogelijkheden van andere landen om de SDG’s te behalen. Terwijl als we kijken naar hoe Nederland ervoor staat met het behalen van de SDG’s in Nederland dan staat Nederland op plek 24.
Een generatietoets zonder blik op de dimensie elders is de helft van het werk. Wat vandaag toekomstbestendig lijkt binnen onze landsgrenzen, kan elders juist negatief uitpakken. Denk aan hernieuwbare energieprojecten die leiden tot landroof in het Mondiale Zuiden of klimaatbeleid dat exporterende bedrijven elders op kosten jaagt zonder dat zij de middelen hebben om mee te verduurzamen. Projecten die onze toekomst garanderen in Nederland moeten niet de ontwikkeling van andere landen beteugelen. Daarom kan een toets van effecten op landen elders incoherent beleid tegengaan. Een toekomst zonder mondiale rechtvaardigheid is namelijk geen rechtvaardige toekomst.
Daarom pleit Building Change voor een generatietoets én een wereldwijdetoets in de Eerste Kamer. Als we wetten toetsen op de gevolgen voor kinderen die nu nog niet geboren zijn, waarom dan niet ook voor de kinderen die nooit stemrecht zullen hebben in Nederland, maar wel de gevolgen van beleid zullen ondervinden? Zo kunnen wij bovendien een coherent beleid vormen tussen Nederlands beleid en onze praktijken in het buitenland. Building Change pleit voor een toets in de Eerste Kamer die kijkt naar de effecten van onze keuzes elders. Zodat het kind op het plafond in de Eerste Kamer niet alleen zijn eigen toekomst vertegenwoordigt, maar ook die van kinderen elders.