Eind februari is het veel besproken Omnibus pakket van de Europese Commissie gepresenteerd. De Europese Commissie stelt in dit pakket voor om bedrijven een vereenvoudiging van Europese wetgeving te bieden, waaronder de Corporate Due Diligence Directive (CSDDD) en de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Deze wetgeving zorgt ervoor dat bedrijven verantwoordelijk worden gehouden voor mensenrechtenschendingen en schade aan het klimaat. Het Omnibus pakket verzwakt veel kernelementen van de CSDDD en CSRD. Hierdoor hebben veel maatschappelijke organisaties en platform-organisaties, zoals CONCORD en MVO-Platform, kritiek op dit pakket. Building Change sluit zich hierbij aan en noemt hieronder een paar zorgwekkende punten van het Omnibus pakket voor beleidscoherentie en het behalen van de duurzame ontwikkelingsdoelen.
- Bedrijven zullen alleen verantwoordelijk worden gehouden voor onderzoek naar de negatieve impact van directe business partners.
Hiermee is de gehele keten van een bedrijf gereduceerd tot enkel de directe partners terwijl indirecte partners ook milieuschade en mensenrechtenschendingen kunnen veroorzaken. Building Change ziet hier zorgwekkende gevolgen voor beleidscoherentie. Iedere schakel in de gehele waardeketen moet verantwoordelijk zijn voor (potentiële) negatieve effecten. Alleen zo kan er sprake zijn van een coherent optreden tussen een bedrijf en activiteiten elders van zowel directe als indirecte partners.
- Stakeholder betrokkenheid zal alleen gelden voor diegenen die direct getroffen zijn.
Hierdoor worden onder andere instituties voor mensenrechten en (lokale) maatschappelijke organisaties, met kennis van de lokale context en toegang tot lokale gemeenschappen, buitengesloten. Het is ook niet meer een vereiste om directe stakeholders te consulteren. Building Change vindt dat de vernauwing van de reikwijdte naar direct getroffenen (tier 1) en het afschaffen van verplichte consultaties het behalen van de duurzame doelstellingen bemoeilijkt. Zo worden belangrijke partnerschappen om de doelstellingen te behalen en mensenrechtenschendingen en milieuschade tegen te gaan, denk aan SDG 17, verbroken.
- Als het gaat om duurzaamheid rapportages wordt de reikwijdte een stuk kleiner.
Ongeveer 80% van bedrijven die oorspronkelijk aan de CSRD moesten voldoen, zijn door dit pakket niet langer verplicht om duurzaamheid rapportages op te stellen. Onder het nieuwe voorstel worden alleen bedrijven met meer dan duizend werknemers en een jaarlijkse winst van meer dan 50 miljoen euro binnen de reikwijdte van rapporteren genomen. Hierdoor wordt een groot aantal bedrijven niet verantwoordelijk gehouden voor duurzame maatregelen.Hiermee is de noodzaak voor bedrijven om de waardeketen te verduurzamen aanzienlijk kleiner. Building Change vindt dit zorgwekkend voor het behalen van duurzame ontwikkelingsdoelen zoals SDG 12 verantwoorde consumptie en productie. Ook heeft dit zorgwekkende gevolgen voor beleidscoherentie omdat de effecten van bedrijven buiten de reikwijdte in landen elders niet compleet in kaart worden gebracht en niet verbonden worden aan de effecten van deze bedrijven in Nederland en Europa.
- Monitoring door bedrijven op effectiviteit van de CSDDD zal worden verlengd van één jaar naar vijf jaar of wanneer er reden is om te concluderen dat maatregelen niet meer effectief of genoeg zijn.
De verlenging en vervaging van een duidelijke toezichtstermijn riskeert ineffectiviteit van de maatregelen genoemd in de CSDDD. Building Change ziet hier uitdagingen voor de uitvoering van beleidscoherentie. Zo wordt niet met regelmaat en volgens een strikte termijn op effectiviteit van maatregelen gemonitord. Terwijl dit van belang is om risico’s binnen de keten in kaart te brengen en tijdig op te lossen. Het tijdig aankaarten van risico’s is ook van belang als het gaat om de hele waardeketen. Denk aan de grondstoffenwinning uit landen in conflict. Tijdige monitoring helpt mensenrechtenschendingen en milieuschade tegengaan. De voorgestelde verlenging van essentiële monitoring maakt het verwezenlijken van een coherent duurzaam beleid tussen Europa/Nederland en landen elders moeilijker.
De Kabinetsreactie op het omnibus pakket
Minister Veldkamp (BZ) heeft een fiche gestuurd over het omnibus pakket. Hier staat dat de vereenvoudiging van het CSRD en CSDDD niet leidt tot een afzwakking van beleidsdoelen. Het Kabinet zegt hierin positief tegenover dit voorstel te staan. Deze positie wordt vanuit het Europees concurrentievermogen en lastenverlichting voor bedrijven beargumenteerd. Concurrentievermogen en lastenverlichting zijn belangrijk. Echter ziet Building Change valkuilen in de wijzigingen van dit voorstel waarin de kern van de wetgeving, klimaattransitie en het waarborgen van mensenrechten, dreigen te vervallen.
De Kabinetsreactie benadrukt dat de wijzigingen ertoe kunnen leiden dat er minder verbetering is op het gebied van mensenrechten en milieu in ontwikkelingslanden. Deze analyse sluit aan bij wat Building Change zorgwekkend vindt over dit voorstel. Echter rijmen deze zorgen over ontwikkelingslanden niet met de algemene positieve opstelling van dit Kabinet tegenover de voorgestelde wijzigingen. Daarom blijft de Kabinetsreactie voor Building Change zorgwekkend. De bovenstaande punten over een verlenging op toezicht, een kleinere scope, en een assessment op het niveau van directe zakenrelaties zullen ervoor zorgen dat de uitvoering en verantwoording van CSDDD en CSRD minder effectief zijn. Dit is op lange termijn schadelijk voor ons klimaat, aangezien bedrijven met een versoepeling minder verantwoordelijkheid voelen voor duurzame praktijken. Ook blijft dit schadelijk voor ontwikkelingslanden die disproportioneel negatieve effecten van milieuschade en mensenrechtenschendingen voelen vergeleken met Nederland en Europa.
Conclusie
Building Change roept daarom het Europees Parlement, de Raad van de EU en het Kabinet in Nederland op om het hart van deze Europese wetgeving te waarborgen. Simplificatie hoeft niet samen te gaan met het weghalen van de kernelementen waar deze wetgeving voor staat. De EU moet zich blijven committeren aan het beschermen van mensenrechten en een gezond klimaat wereldwijd. Het antwoord ligt dus niet in het schrappen of versimpelen van de kern. Deze kern zit voor Building Change voornamelijk in het niet beperken van due diligence tot de directe leveranciers (tier 1) en het opnemen van (lokale) maatschappelijke organisaties in de stakeholder definitie.
Voorkom een uitholling en verzwakking van deze EU anti-wegkijkwet en teken de petitie samen met een brede coalitie van maatschappelijke organisaties. Zo zetten wij samen druk op de Nederlandse politiek voor het behoud van eerlijke, duurzame en sterke wetgeving.