In 2024 heeft Building Change alle door de overheid ingediende wetsvoorstellen gemonitord om te onderzoeken welke daarvan een mogelijk effect hebben op ontwikkelingslanden. Deze monitoring is uitgevoerd om na te gaan in hoeverre de Toets Effecten Ontwikkelingslanden (TEO), voorheen bekend als de SDG-toets, daadwerkelijk wordt toegepast. De TEO maakt sinds 2018 onderdeel uit van het Beleidskompas (voorheen het IAK) en vormt daarmee een verplicht onderdeel van de beleidscyclus. Deze toets vereist dat beleidsmakers, waar relevant, de gevolgen van beleid op ontwikkelingslanden onderzoeken en toelichten.
Onder de geanalyseerde wetsvoorstellen is per wet een korte beschrijving opgenomen met uitleg waarom deze een potentieel “coherentiehaakje” bevat, oftewel een mogelijke invloed heeft op ontwikkelingslanden. Uit de evaluatie blijkt dat het kabinet in slechts één geval expliciet de impact op ontwikkelingslanden heeft onderzocht door de TEO toe te passen. Veelal wordt er bij nieuw beleid of nieuwe wetsvoorstellen wél nagegaan welke positieve effecten het toekomstige beleid of het toekomstige wetsvoorstel heeft op de SDG’s en brede welvaart in brede zin. Echter, de specifieke gevolgen voor ontwikkelingslanden, zoals vereist bij de TEO, blijven vaak onderbelicht. Bovendien ontbreekt het regelmatig aan een holistische benadering, waarin ook de mogelijke negatieve effecten van beleid op ontwikkelingslanden systematisch worden meegenomen.
Een opvallende trend in de geanalyseerde wetsvoorstellen is de focus op de energietransitie. Nederlandse beleidsmaatregelen worden vaak gepresenteerd als een positieve bijdrage aan CO2-reductie, en daarmee mondiale klimaatdoelen en de SDG’s. Deze evaluatie laat echter zien dat het toepassen van de TEO essentieel is om de volledige impact van deze transitie op ontwikkelingslanden inzichtelijk te maken. De energietransitie van hoge inkomenslanden legt namelijk een grote druk op landen in het mondiale Zuiden. Dit wordt veroorzaakt door de grote vraag naar grondstoffen, voor bijvoorbeeld batterijen en zonnepanelen, die vaak in ontwikkelingslanden worden gewonnen. Dit brengt risico’s met zich mee vanwege schadelijke omstandigheden in deze landen, waaronder natuurvernietiging, milieuverontreiniging en mensenrechtenschendingen. Dit vergroot de mondiale ongelijkheid, omdat hoge inkomenslanden profiteren van de energietransitie, terwijl de voordelen hiervan vaak niet terechtkomen bij de bevolking in ontwikkelingslanden.
Een positieve ontwikkeling is dat in 2024 de TEO voor het eerst expliciet is toegepast bij het wetsvoorstel Internationaal Verantwoord Ondernemen en is opgenomen in het bijbehorende beleidskompas. Dit voorstel verplicht bedrijven om hun toeleveringsketens te verduurzamen en rekening te houden met mensenrechten en milieueffecten. Het gebruik van de TEO bij dit wetsvoorstel laat zien dat beleidsmakers met behulp van deze toets bewuster worden van de grensoverschrijdende impact van Nederlands beleid. Dit biedt beleidsmakers een structurele mogelijkheid om coherentie tussen nationaal beleid en mondiale doelstellingen te versterken.
Building Change roept op tot het consistent blijven toepassen van de TEO bij wetsvoorstellen die mogelijk invloed kunnen hebben op ontwikkelingslanden. Dit biedt bewustwording over de invloed van het Nederlands beleid buiten de eigen landsgrenzen en alleen op deze manier kan worden gezorgd dat beleidskeuzes ook daadwerkelijk bijdragen aan de SDG’s en ontwikkelingslanden niet onevenredig worden benadeeld.