In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen heeft Building Change de verkiezingsprogramma’s van partijen geanalyseerd op coherent beleid voor duurzame ontwikkeling. Is er in de verkiezingsprogramma’s oog voor de (onbedoelde) effecten van Nederlands beleid op de rest van de wereld? En werkt het beleid zichzelf niet tegen, bijvoorbeeld door met de ene hand klimaatsteun aan ontwikkelingslanden te geven, en met de andere hand de fossiele sector te helpen om belasting in deze landen te ontwijken?
Onze Stemhulp legt de verkiezingsprogramma’s langs de mondiale meetlat: hoe scoren politieke partijen op coherent beleid voor wereldwijde duurzame ontwikkeling? Wij hebben de verkiezingsprogramma’s getoetst op 4 thema’s:
- Beleidscoherentie: is er aandacht voor de effecten van Nederlands beleid op andere landen
- Klimaatfinanciering: wil de partij ontwikkelingslanden ondersteunen bij klimaatactie?
- IMVO: wil de partij dat multinationals Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen?
- Belastingontwijking: wat doet de partij aan belastingontwijking door multinationals via Nederlandse belastingconstructies?
Over het algemeen scoort het partijprogramma van de VVD zeer slecht op de thema’s die Building Change belangrijk vindt. Het beleid van de VVD draait primair om de vraag hoe we Nederlandse belangen kunnen beschermen. Eventuele negatieve effecten op ontwikkelingslanden worden niet geadresseerd in het verkiezingsprogramma. Ook worden de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) in het geheel niet genoemd in het programma. Op het gebied van Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO) wil de VVD geen strengere aanpak dan wat andere OESO-landen doen. Voor de VVD is het aantrekken van buitenlandse bedrijven en hoofdkantoren een prioriteit. Daarom wil de VVD het Nederlandse vestigings- en investeringsklimaat aantrekkelijk houden met lage belastingen. Ontwikkelingsgeld wordt ingezet voor “Nederlandse belangen”, namelijk handel en het indammen van migratiestromen. Over het financieren van de klimaattransitie in ontwikkelingslanden wordt in het verkiezingsprogramma met geen woord gerept.
Lees het hele programma hier.
De PVV scoort zeer slecht. De partij besteedt geen aandacht aan beleidscoherentie: het programma is gericht op eigen land en eigen mensen. Verder wil de partij geen geld aan ontwikkelingshulp of klimaatbeleid besteden, waarmee duidelijk is dat de partij vindt dat Nederland zijn belofte wat betreft klimaatfinanciering niet hoeft na te komen. De subthema’s Verantwoord Ondernemen of belastingontwijking worden niet benoemd in het verkiezingsprogramma.
Lees het hele programma hier.
Het CDA scoort relatief goed op de thema’s van Building Change. De partij maakt zich hard voor het behalen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDGs), bijvoorbeeld door middel van een Europese Afrika-strategie.
Hoewel klimaatactie niet in het verkiezingsprogramma wordt genoemd als aandachtspunt van ontwikkelingssamenwerking, heeft het CDA laten weten dat zij het positief vinden dat de bestrijding van de klimaatverandering integraal onderdeel is van Nederlandse ontwikkelingssamenwerking.
Het verkiezingsprogramma van het CDA noemt verder “afspraken op nationaal én Europees niveau om te zorgen dat er beleid komt met maatregelen om maatschappelijk verantwoord ondernemen de norm te maken.”
Ten slotte wil het CDA “eerlijker belasting” voor multinationals: de winst moet worden belast in het land waar die winst behaald is, en Nederland mag geen doorstroomland zijn voor belastingen.
Lees het hele programma hier.
De PvdA scoort zeer goed op onze gekozen thema’s. De Sustainable Development Goals (SDGs) worden door de partij onderschreven en vormen naar eigen zeggen “een belangrijke leidraad” in het nationale en internationale beleid. Beleid moet worden getoetst op het effect op ontwikkelingslanden. De PvdA wil dat Nederland een eerlijke bijdrage aan klimaatactie in kwetsbare landen levert, met prioriteit voor adaptatie. Dit geld komt niet langer uit het budget voor ontwikkelingssamenwerking. De PvdA wil maatschappelijk verantwoord ondernemen belonen: bedrijven die oog hebben voor mens en planeet krijgen een voorrang bij steun van de overheid. Ten slotte wil de partij een Europees minimumtarief voor winstbelasting, zodat de mogelijkheden tot belastingontwijking in Europa verminderen, en er een einde komt aan uitwijkmogelijkheden via belastingparadijzen.
Lees het hele programma hier.
Het programma van D66 scoort goed op de vier thema’s. Economische groei mag volgens het programma van D66 niet “ten koste gaan van welvaart elders op de wereld”. Voor D66 is deze brede welvaart leidend in het economisch beleid, en moet Nederland bijdragen aan het behalen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s). Bijzonder is ook dat de partij, naast hun standaard verkiezingsprogramma, ook een programma heeft uitgewerkt aan de hand van de 17 SDG doelen. D66 wil dat Nederland internationale belastingontwijking effectiever gaat aanpakken, omdat ontwikkelingslanden geld mislopen doordat multinationals hun belasting ontwijken. Ook wil D66 meer geld vrijmaken voor klimaatfinanciering via het Dutch Fund for Climate and Development. Wel ziet D66 klimaatfinanciering als een onderdeel van ontwikkelingssamenwerking, en niet als een toevoeging hierop. Ten slotte wil D66 wetgeving voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, zoveel mogelijk op Europees niveau. Hierbij moet ook uitgegaan worden van de eigen verantwoordelijkheid van bedrijven, aldus D66.
Lees het hele programma hier.
GroenLinks scoort goed op de vier gekozen thema’s. Het verkiezingsprogramma stelt dat handelsakkoorden moeten gaan voldoen aan de duurzame ontwikkelingsdoelen. Ook wil de partij geld uittrekken en ontwikkelingslanden helpen om zich aan te passen aan klimaatverandering. Dit is onderdeel van, en niet additioneel aan, ontwikkelingssamenwerking. GroenLinks ziet graag dat Nederland koploper wordt in internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO). Bedrijven blijven vrij om een eigen methode te kiezen, maar moeten wel aan strengere eisen voldoen op gebied van milieu en samenleving. Ook hier wordt de link naar de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN gelegd. Ten slotte wil GroenLinks dat grote bedrijven in Europa eerlijker belasting betalen, door middel van een Europese winstbelasting.
Lees het hele programma hier.
Het programma van de SP scoort goed op de vier gekozen thema’s. Hoewel de SDGs niet specifiek genoemd worden, heeft het verkiezingsprogramma wel aandacht voor beleidscoherentie: volgens de SP mag economisch, handel- en buitenlandbeleid niet leiden tot “misstanden elders in de wereld”. De SP staat naar eigen zeggen voor klimaatrechtvaardigheid en wil ontwikkelingslanden steunen bij het maken van een rechtvaardig klimaatbeleid. Dit wel als onderdeel van ontwikkelingssamenwerking. Het verkiezingsprogramma van de SP vindt dat bedrijven oog moeten hebben voor mensenrechten en milieu: bedrijven en hoofdkantoren in Nederland worden beboet als sprake is van misstanden die zijzelf of toeleveranciers elders in de wereld veroorzaken. De SP keert zich zeer nadrukkelijk tegen de Nederlandse rol als doorstroomland voor belastingen. De partij wil een einde aan Nederland als belastingparadijs, en een einde aan de belastingconstructies die via Nederland lopen.
Lees het hele programma hier.
De Partij voor de Dieren scoort zeer goed op de vier thema’s van Building Change. Hoewel de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) niet bij naam worden genoemd, heeft de PvdD wel veel aandacht voor de effecten van Nederlands beleid elders op de wereld, vooral de rol van Nederland in de vernietiging van de natuur elders op aarde, en het effect van Nederlandse economische keuzes op het zuidelijk halfrond. De partij wil daarom dat “economische systemen in dienst komt te staan van een gezonde planeet”. Het verkiezingsprogramma wil dat Nederland in het kader van klimaatrechtvaardigheid haar fair share aan klimaatfinanciering betaalt, dat bovenop de bestaande ontwikkelingssamenwerking dient te komen. Wat betreft Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, wil de partij dat bedrijven die elders op de wereld onherstelbare schade aanrichten, worden uitgesloten van handelsmissies. Ook wil de Partij voor de Dieren dat de Nederlandse overheid bedrijven verplicht om mensenrechtenschendingen en milieuvervuiling in hun ketens te identificeren, te voorkomen en aan te pakken. De PvdD wil belastingontwijking in eerste instantie in Nederland aanpakken, in nauwe samenwerking met andere EU-landen, en ontwikkelingslanden moeten geholpen worden om de belastingen te ontvangen waar ze recht op hebben.
Lees het hele programma hier.
De ChristenUnie scoort goed op de Stemhulp van Building Change. De partij zet zich in voor de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties, en wil een eerlijke verdeling van internationale klimaatfinanciering. Hierbij benoemt de partij naast mitigatie (voorkomen) van klimaatverandering ook adaptatie (aanpassen) als prioriteit. Klimaatsteun aan ontwikkelingslanden ziet de ChristenUnie als onderdeel van ontwikkelingssamenwerking. Van ondernemers en bedrijven vraagt de ChristenUnie om dienstbaar te zijn aan de samenleving, en de partij wil daarom dat de overheid sociaal verantwoord ondernemen bevordert. De partij benadrukt dat zij bedrijven als onderdeel van de oplossing ziet. De ChristenUnie wil ten slotte belastingparadijzen vanuit de EU hard aanpakken, en ziet ook graag dat Europese belastingparadijzen zoals Nederland hun belastingconstructies eerlijker maken.
Lees het hele programma hier.
De SGP scoort relatief goed op onze duurzame ontwikkelingsthema’s. De SGP onderkent het belang van coherent beleid, omdat Nederlands beleid “zowel hier als elders” een effect heeft op de leefomgeving. De partij wil bijdragen aan “het realiseren van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s)” en ziet ook graag dat de gevolgen van beleid en regelgeving voor ontwikkelingslanden consequent worden getoetst met een SDG-toets. Het verkiezingsprogramma scoort minder goed op het thema klimaatfinanciering. De SGP geeft de prioriteit aan voedselzekerheid en schoon drinkwater in ontwikkelingslanden, en niet aan klimaatactie. Op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen, voorziet het verkiezingsprogramma van de SGP in een handelsbeleid dat oog heeft voor het milieu en mensen in arme landen, en waarin bedrijven een partner zijn. De overheid moet maatschappelijk verantwoord ondernemen belonen en ernstige nalatigheid van bedrijven – bijvoorbeeld kinderarbeid in de productieketen – beboeten. De SGP wil ten slotte dat grote multinationale ondernemingen eerlijker belasting betalen.
Lees het hele programma hier.
Forum voor Democratie (FvD) scoort bijzonder slecht op het gebied van beleidscoherentie. De partij is van mening dat de Nederlandse regering “het eigen land” tot beleidsterrein heeft, waarmee het suggereert dat de situatie in andere landen of de effecten van Nederlands beleid op andere landen geen aandacht verdienen.
Lees het hele programma hier.
Building Change heeft de verkiezingsprogramma’s van alle zittende partijen geanalyseerd. Deze analyse van Building Change is een korte weergave, en voor een gedetailleerder overzicht is het altijd het best om de programma’s van de partijen zelf te lezen.
De programma’s van DENK en 50Plus zijn niet meegenomen, omdat ze te weinig informatie bevatten over beleidscoherentie of aangrenzende thema’s. Een uitzondering is het gebied van internationale klimaatfinanciering. Op dat gebied scoorde DENK goed.